Kodak Ektra 200’ün 1 dakikalık videosunda ölçülerini, cebe sığıp sığmamasını, Iphone 6’yla kıyaslamasını, bir plak gibi dönmesi, kutu gibi açılmasını falan konuşmuştuk. Şimdi Kodak Ektra 200’de 110 filmle yaptığım çekimi, film aldığım andan yıkatıp taratmaya kadar anlatacağım.
110 Film Bulmak
110 film Hayyam’da ve Sirkeci’de öyle kolay bulunmuyor ama Lomography’nin websitesinden hemen alabiliyorsunuz. Ben son kullanma tarihi 2005 olan Konica’nın 200’lük bayat filmine denk geldim ve aldım. Fiyatı 50 liraydı.(2021 – Ekim) Bayat film kullanmaya, renkli filmle çalışmaya biraz uzağım, 110 filmle de daha önce bir kez çalıştım. Bu kez farklı olarak hepsini beraber denemek istedim.
Sabit Perde Hızı ve Diyafram
Kodak Ektra 200’le fotoğraf çekmeye çıktım. Sabit diyafram ve sabit enstantaneyle çalıştığım için çekim alanlarım sınırlı. Bayat bir filmde makineyi test etmek mantıklı değil ama yine de güneşli, renkli bir şeyler çekmeye dikkat ettim.
Renkli Film Tarama
Evde renkli film yıkayamadığım için filmi aldığım yere yıkatmaya götürdüm. Evde tarayacağım için taratmak istemedim. Tarama için kare başına fiyatlandırma yapıyorlar. Renkli Banyo fiyatı 10 TL. (2021 – Ekim)
Film 45 dakikada yıkandı. Bir film kutusu içinde teslim aldım. Film saklama yöntemlerini anlattığım video da burada.
110 Filmi Taramak
Tarayıcıda filmleri taktığım kaset 35mm filmleri destekliyor. (Epson Perfection V330 Photo) Ben 9’lu keserek kasete oturtmaya çalıştım ve oldu. Videoda daha detaylı anlattım. Filmleri yüksek çözünürlükte taradım, white balance ayarlarını da düzenledim.
16mm Film
110 filmin boyutu 16mm olduğu için, yani küçük bir filmle çalıştığım için daha az çözünürlüklü ve büyük boyutlu grainli fotoğraflar elde ediyoruz.
Sonuç olarak, tercih edilir mi, edilmeli mi, bundan sonra kullanır mıyım? Bilmiyorum. Deneysel fotoğraflar çekmeyi seviyorum ama evimde syah beyaz film yıkayabiliyorum, 35mm rahat tarayabiliyorum, o yüzden ben tercih etmeyebilirim. Ama şimdilerde film fotoğrafçılığı denemekle, deneysellikle, çok kontrolünde olmayan sonuçlarla da alakalı.
1980’lerde Almanya’da üretilen Kodak Ektra 200’ün hızlı incelemesi:
Bir kutu açar gibi açılıp kapanan bir kapağa sahip.
Bu pocket makine yani cep kamerası, cepte biraz fazla dursa da çantaya falan sığıyor. Uzunluğu 12,5 cm, genişliği 4.5 cm ve yaklaşık 3 cm derinliğe sahip. Bu ölçülerle genişlik olarak iPhone 6’nın yaklaşık 3’te 2’si, derinlik olarak 4 katı kadar.
22mm’lik sabit Kodar lense sahip. Diyafram da bu tür sabit lense sahip makineler gibi 11’e sabitlenmiş. Bu da güneşli havalarda daha iyi sonuç alabileceğiniz anlamına geliyor. Bu yönüyle “tam otomatik” denebilir.
16mm’lik 110 film kullanıyor. Bu küçük filmlerle daha az keskin ve grenli fotoğraflar elde edebilirsiniz.
Vizör, deklanşör, film sarma bölümü ve flaş girişi bulunuyor. Bu bölmeden film kasetinin üzerinde bulunan, film taktığınızda görebileceğiniz film geri sayıcıyı bölümü de bulunuyor.
35mm film kullanan bir makineye film nasıl takılır? Adım adım anlatacağım:
1. Filmi Çıkartın
Filmi karton kudan kutusundan çıkartın.
2. Makinenin Arka Kapağını Açın
Makinenin arka kapağını film sarma kolunu yukarı çekerek açabilirsiniz. Bu makineden makineye farklılık gösterir ama çoğu 35mm manuel SLR makinede bu böyledir.
3. Fotoğraf Makinesindeki 2 Bölme
Makinede filmi koyacağınız ve film ucunu takacağınız 2 bölme bulunur. Makinenizi tanımanızda fayda var.
4. Bölmeye Filminizi Yerleştirin
Bu iki bölmeden sol taraftakine (film sarma kolunun olduğu taraf) filmin çıkıntılı olduğu taraf aşağıya bakacak şekilde yerleştirin.
5. Filmi Sağdaki Bölmeye Takın
Filmin ucundan biraz çekerek filmi sağdaki film takma bölmesine takın. Film deliklerinin dişlere geçtiğinden emin olun.
6. Sarın
1 tur kapak açıkken kurun, filmin dişlere geçtiğini görün.
7. Kapağı Kapatın ve Sarın
Kapağı kapatın (kapattığınızdan emin olun) ve film sarma kolunu indirin. Film kurma kolunu, film sayacı 1’e gelene kadar boş sarın ve çekin.
Filmlerle ve analog fotoğrafçılıkla ilgili bazı soruları cevaplamaya çalıştım.
Bir Filmi Bir Yılda Bitirmek
Ya da çok seçici davranmak.
Eğer sokak fotoğrafçılığı yapıyorsanız, gezerken rastladığınız bir an konusunda çok da düşünecek vaktiniz olmayabilir. O yüzden makineyi her an yanınızda bulundurmak iyi olacaktır. Doğru anı gördüğünüzde de çıkartın ve çekin. Filmden kısmayın. Çekeceğiniz fotoğraf daha değerli.
Bayat Film
Bayatlamış bir filmin gümüş tanecikleri etkisini kaybetmiş olabilir, bu yüzden görüntüyü göremeyebilirsiniz.
Film Son Kullanma Tarihi
Film kutularının üzerinde filmin son kullanma tarihleri yazar. Eğer o tarih geçmişse film bayatlamıştır. Genelde yeni bir filmin son kullanma tarihi 2 yıl sonrasına kadar oluyor. Bir makinenin içerisinde takılı olan bir filmi bekletmek filmin bayatlamasına, görüntünün bozuk çıkmasına sebep olabilir. Makine de eğer bozuksa ve bir yerinden ışık alıyorsa filmin makinenin içinde durduğu süre boyunca pozlanması anlamına gelir. Bu yüzden, temiz fotoğraflar istiyorsak filmi bayatlatmamaya dikkat etmeli. Bilinçli olarak bayat film kullanıyorsanız o ayrı.
Yıkanmamış Filmi Saklamak
Yıkanmamış bir filmi kasetinin içinde saklamak mantıklı olur mu? Olur.
Filmi aldığınızda, kasetini çıkarttığınız ışık geçirmez bir kabın içinde saklamak daha iyi bir yol. Buzdolabında da saklayan var. Yalnız, filmi çektiyseniz bir an önce, çok bekletmeden yıkatın.
Film Yıkatmak
Filmi pozladınız/çektiniz, bekletmeden yıkamak ya da yıkatmaya götürmek iyi olacaktır. Şehrinizde film yıkayan yer yoksa İstanbul’daki kargoyla film yıkayan yerlere gönderebilirsiniz: kargoyla gönderiyorsunuz, filminizi yıkıyorlar, taramalarını da size mail yoluyla gönderiyorlar.
Film çıkmadı, yandı, geri döner mi? / Çıkmayan Film Kurtarılır mı?
Film, harddisk değil. Görüntü, film yüzeyine fiziksel olarak işlenen bir veri. O yüzden banyo sırasındaki bir hata ya da başka yollarla çıkmayan filmler geri döndürülemez. Az veri içeren, görüntünün bir kısmının çıktığı filmlerde Photoshop’ta düzenlemeler yaparak görüntüyü görmeniz mümkün olabilir fakat hiç veri içermeyen, gümüş tanecikleri tamamen silinmiş ya da yanmış (tüm gümüş tanecikleri pozlanmış) bir filmin geri dönüşü mümkün değil.
Magnum Photos’un kurucularından, Vietnam’ı görüntülerken mayına basarak hayatını kaybeden Robert Capa’nın 1944’ten gerçekliği tartışmalı bir hikayesi. Filmlerin boş çıkmasının ve yanmasının pek çok sebebi var, bu hikayeyle birlikte bu sebeplerin bazılarını özetledim. Hikaye şöyle:
6 Haziran 1944. Fransa’daki Omaha Sahili. Fotoğrafçı Robert Capa sabah 6:30’da ilk saldırı birlikleriyle Omaha Sahili’nde.
50mm lensli Contax marka makinesiyle 35mm Kodak Super-XX filmine 106 kare fotoğraf çekmiş, kurye aracılığıyla Life Dergisi’nin Londra’daki ofisinde bulunan John Morris’e geliştirilmemiş filmlerini göndermiş.
Film nihayet Life Dergisi’nin karanlık odasına ulaşmış. Film yıkama görevini 15 yaşındaki “karanlık oda çocuğu” Denis Banks’e vermişler.
Film başarılı bir şekilde yıkanmış.
John Morris’in yaklaşan teslim saatine yetişmesi için acele ediyormuş Banks. Filmleri film kurutma dolabına koymuş ve normalde açık bırakılması gereken dolabın kapaklarını kapatmış. Kimse Banks’in bu kapakları kapattığını fark etmemiş.
Birkaç dakika sonra, zemininde elektrikli ısıtma bobini bulunan bu kapalı alan aşırı derecede ısınmış ve Robert Capa’nın 35mm negatiflerinin emülsiyonunu eritmiş.
Banks dehşete kapılmış, Morris karanlık odaya koşmuş ve Capa’nın 11 negatifinin hala erimediğini görmüş, onları kurtarmış. Life Dergisi bu 11 fotoğraftan 5ini yayınlamış. Capa 1 ay sonra Londra’ya dönüp bunu gördüğünde basılan fotoğrafların çektiklerinin yanında bir hiç olduğunu söylemiş.
Askerin yüzünün net çıkması
Bu fotoğraflardan en ilginci çıkartma anında kıyıdaki asker fotoğrafı. Karanlık odadaki talihsizliğe rağmen bu fotoğraftaki askerin yüzünün net çıkması ilginç.
The Magnificent Eleven
Ama “The Magnificent Eleven” yani “Muhteşem 11” ismi verilen bu hikaye gerçek mi yoksa bir uydurma mı?
1944 yılında kullanılan film kurutma dolaplarındaki bobinlerin hiçbirisinin filmleri eritecek düzeyde sıcaklığa ulaşmadığı, ahşap olan kurutma dolaplarının kapılarının normalde kapalı tutulması gerektiği gibi basit karanlık oda bilgileriyle aslında bu hikaye erkenden de yalanlanabilirmiş fakat yapılmamış.
John Morris tarafından uydurulduğu iddia edilen bu hikaye hakkında detaylı araştırmalar yapılmış, merak edenler burayı ziyaret edebiliriler.
Filmler neden boş çıkar?
Banyo aşamasında solüsyonları karıştırdıysanız ve geliştirici yerine saptama solüsyonu kullandıysanız film boş çıkar.
Filmi makinenin çevirme kolu bobinine doğru takmadıysanız film sarma işlemini gerçekleştirmediği için film boş çıkabilir.
Filmin ISO değerine göre pozlamadıysanız ya da fazla pozladıysanız film boş çıkar.
Sarma kolunu kurduğunuzu unutup çevirdiyseniz film boş çıkar.
Makine ışık almaması gereken yerlerden ışık alıyorsa film boş çıkar.
Film fazla bayatlamışsa boş çıkabilir.
Banyo aşamasında filmi makaraya geçirirken ışıklı bir ortamda bu işlemi yaparsanız film boş çıkar.
Film kaseti çok eskiyse, ezilmişse, hasarlıysa ve dışarda bekletilmiş, ışık almışsa film boş çıkar.
Geliştirme sıvısını asidik bir sıvının kabında uzun süre bekletirseniz geliştiriciniz çalışmaz ve diğer aşamalardan sonra film boş çıkar.
Filmleri yıkadıktan ya da yıkattıktan sonra nasıl arşivlemek gerekir? Film kasetinin çıktığı kutuya mı koymalı, yıkattıktan sonra verilen zarflarda ya da plastik poşetlerde mi saklanmalı? Bunların cevabını vermeye çalıştım.
Arşivlemek neden önemli?
Taramalarınızı dijital olarak da fiziksel dosyalar olarak da doğru bir şekilde arşivlemek önemli. Çünkü filmleriniz çoğaldıkça birbirine karışabilir, dağılabilir ve bir fotoğrafın negatifini aramak için çok fazla vakit kaybedebilirsiniz. Belki bulamazsınız bile. Ayrıca, bazı fotoğraflara sonradan baktığınızda o fotoğrafın değerli olduğunu ilk başta fark etmediğinizi de anlayabilirsiniz.
Nasıl bir yol izliyorum?
Filmleri yıkadıktan sonra 6’lı şekilde kesiyorum. 6’lı kesmemin sebebi pergamin dosyalarımın (Kaiser 35mm negatif doyalama sayfaları) 6 kareli filmleri destekliyor olması. Bir yandan da filmi taradığım tarayıcının (Epson Perfection V330 Photo) film kasetinin 6’lı filmleri destekliyor olması.
Eğer filmleri dışarda yıkattıysanız bazı yerler 5’li şekilde kesiyorlar. Bu dosyalardan alacaksanız ve filmlerinizi dışarda yıkatıyorsanız yıkattığınız yere filmi 6’lı kesmesini ya da kesmemesini söyleyebilirsiniz.
Neden Pergamin ya da Negatif Dosyalama Sayfası?
Filmi yıkattınız ve yıkattığınız yer filmi bir zarfın içerisinde size getirdi. Filmler üst üste durduğu ve birbirine sürtündüğü zaman çizilirler, gelecekte farklı bir tarama (daha yüksek çözünürlüklü vs.) yapmak istediğinizde bu filmleri kullanamayabilirsiniz.
Ya da aldınız filmi ve kıvıra kıvıra bu kutunun içine koydunuz, daha büyük bastırmak istediniz ya da farklı bir düzenleme yapmak istediniz filminizde yani yeniden taramak istediğinizde bu eğik bükük filmlerde çizilmeler, yapışmalar ve pek çok sorunla karşılaşabilirsiniz.
Gelecekte eğer film yıkanırken iyi durulanmamışsa birbirine yapışmasını engellemiş olursunuz.
Üzerinden zaman geçen filminizi daha sonra görmek istediğinizde sadece bir dosyayı çıkartıp ışıklı masanın üzerine koyup inceleyebilirsiniz. Film yüzeyine dokunduğunuzda kalan izleri ve filminizin tozlanmasını önlemiş olursunuz.
Daha düzenli ve toplu olur. Pergaminlerin üst tarafında filminiz hakkında bilgi vereceğiniz bir boşluk var. Buraya hatırlayabileceğiniz kelimeler yazabilir, etiketleyebilir, dosyanızdan hızlıca göz atabilir, fotoğrafın olduğu pergamini hızlıca seçebilirsiniz. Bu kısım sayesinde fotoğraflarınızı tarattığınız dosya isimlerini de buna göre belirleyebilirsiniz.
Pergamin dosya türleri
100’lü paketler şeklinde satılan pergamin dosyalarını hangi tür film saklayacağınıza göre tercih edebilirsiniz. 60mm, 35mm ve Dia filmler gibi değişik seçenekleri mevcut. Ben 35mm filmler kullandığım için 35mm’ye göre 100’lük almıştım.
Boyutları A4’ten biraz daha büyük olduğu için sayfalar, kırtasiyelerde satılan klasörlerin içinde saklandığında taşıyor. Taşmaması için yine Kaiser’in ürettiği ve Türkiye’de de satışı olan klasörleri inceleyebilirsiniz.
Siyah Beyaz filmi en az malzemeyle evde yıkamak için gerekli olan ekipmanları ve kimyasalları anlattım. Kendi pozladığın filmi yıkamak fotoğraf çekme sürecinin bir parçası bence. Banyo sırasında yaptığın yanlışlar ve bunun fotoğrafına kazandırıp kaybettirdiklerini de kaydediyorsun. O yüzden bu sürece en başta en kolay yollarla başlamak, sonrasında üzerine başka bilgiler eklemek, öğrenmek için daha eğlenceli ve hızlı bir yöntem.
Kolay anlatabilmek adına Ekipmanlar ve Solüsyonlar olarak ikiye ayırdım. Ekipmanları ilk kısımda, solüsyonları da ikinci kısımda inceleyeceğiz. Kısaca aşağıda listeledim, sonrasında daha detaylı olarak anlattım.
Ekipmanlar
Film Yıkama Tankı
Ölçülü Sıvı Kapları
Kronometre
Hassas Terazi
Tutucu
Su Şişeleri
Termometre
Film Değiştirme Torbası
Kimyasallar
Geliştirici
Durdurucu
Saptayıcı
Suyla Yıkama
Film Yıkama Tankı
Işıklı ortamda filmi yıkayabilmek için gereklidir. Piyasada Peterson veya Kaiser marka tanklar bulunabilir. İçerisinde film sarma makarasıyla birlikte gelir.
Ölçülü Sıvı Kapları / Mezür
Solüsyonları belli oranlarda sulandıracağımız için mezür veya ölçülü sıvı kabı gereklidir. ISO Lab gibi markalar tercih edilebilir.
Termometre
Sıcaklık film yıkamada kritik unsurlardan. O yüzden yine mezür aldığınız yerden sıvı sıcaklığını ölçmek için termometre de alabilirsiniz.
Su Şişeleri
Kullandığınız su şişelerini yaptığınız kimyasal karışımları saklamak için kullanabilirsiniz. Profesyonel saklama kapları olsa da bence en ideal yöntem buzdolabında içinde hava olmayacak şekilde su şişelerinde saklamak. Çünkü içerisinde asidik bir madde de yok (sadece su) ve bulunması çok kolay.
Mandal / Film Tutucu
Filmi kurutma aşamasında filmleri asmak için ihtiyacınız olacak.
Kronometre / Timer / Geri Sayım Uygulamaları
Filmi yıkarken solüsyonun film yıkama tankının içinde kalma süresi, karıştırma düzeni gibi konularda geri sayım aracına ihtiyacınız olacak. Bunun için telefon uygulamaları tercih edebilir ya da bir kronometre de edinebilirsiniz.
Film Değiştirme Torbası / Karanlık Oda Torbası / Film Değiştirme Çantası
Gün ışıklı ortamda filminizi tankın içerisine yerleştirmek için makaraya sarma aşamasında film değiştirme torbasını kullanabilirsiniz.
Bunu karanlık bir tuvalet/banyoyla da çözebilirsiniz. Banyonuzun ışık alan penceresini kapatabileceğiniz şeyler bulursanız yapabilirsiniz. Gerçekten tam karanlık olması gerekiyor ve filmi makarasına tam karanlıkta sarmanız gerekiyor. Bu yüzden de banyoya girin, kapı altlarına da birkaç parça da koyduysanız lambaları söndürün ve gözbebeğinizin alışmasını bekleyin. Eğer gerçekten herhangi bir şey göremiyorsanız tam karanlıktasınız demektir. Eğer çok az da olsa bir şey görüyorsanız ışık gelen yere bakın ve orayı kapatın.
Siyah beyaz negatifteki görüntü genel olarak 3 aşamada oluşur. Ve bu 3 aşamada da farklı solüsyonlar kullanılır.
Solüsyonlar:
Geliştirme Banyosu
Işık alan gümüş taneciklerinin gelişmesini sağlar. Bu noktada Ilfotec, Kodak D-76 gibi geliştiricilere ihtiyaç duyulur.
Durdurma Banyosu
Pozlanan gümüş taneciklerinin gelişmesini durdurmayı sağlar. Ilfostop gibi durdurucu kimyasallar kullanabilir ya da deneysel başka yollar tercih etmek isterseniz asit özelliği gösteren herhangi bir sıvıyla da bu işlemi yapabilirsiniz. Mesela bir kaşık sirkeyi suyla karıştırabilir, durdurma işlemini gerçekleştirebilirsiniz.
Saptama Banyosu
Pozlanmayan gümüş taneciklerini film yüzeyinden silinmesi için suda çözünebilir hale getirir. Bu aşamada Ilford’un Rapid Fixer’ini tercih edebilirsiniz.
Suyla Yıkama ve FotoFlo
Son olarak suda yıkayabildiğimiz kadar yıkıyoruz. Ve tercihe bağlı olarak da musluk suyunda yıkadıysak film yüzeyinde kireç çözücü etkisi olan FotoFlo’da aşağı yukarı hareketlerle, köpürtmeden yıkıyoruz. Ben bunun için Ilfotol kullanıyorum. Sonra da asıp kurutuyoruz.
Film yıkama sürecinde filmin üzerindeki parmak izleri, tozlar da bence o fotoğrafların bir parçası, ilk yıkadığınız filmlerde de bunları görüp bu gibi etkileri nasıl fotoğrafınıza katacağınız ya da çözeceğinize sonradan karar verebilirsiniz. Yani başlarsanız, bir kere yaptıktan sonra her şey çok basit ve keyifli.
